هیجان انگیز است که بدانید در حالی که بسیاری از دانش‌آموزان در مدارس دولتی و خصوصی تحصیل می‌کنند، والدین زیادی مایل هستند تا مشارکت بیشتری در آموزش به کودکانشان داشته باشند و به نوعی خود این کار را انجام دهند. هوم اسکولینگ یا تحصیل در خانه جنبشی است که در آن والدین، آموزش در خانه را جایگزین خوبی برای فرستادن فرزندان خود به یک مدرسه دولتی یا خصوصی سنتی می‌دانند.
والدین به دلایل مختلفی مانند نارضایتی از روش‌های آموزشی نادرست موجود، گرایش‌های مذهبی یا آموزشی متفاوت و این واقعیت که کودکان در ساختار مدرسه سنتی پیشرفت کافی ندارند، گزینه مدرسه خانگی را انتخاب می‌کنند و معتقدند این روش مناسب‌تری برای تحصیل و پیشرفت فرزندشان است. حالا اگر شما هم به این موضوع علاقمند هستید و مایلید تا بیشتر در مورد آن بدانید با ما همراه باشید تا با آموزش در خانه آشنا شویم.
هوم اسکولینگ چیست؟
هوم اسکولینگ یا آموزش در خانه سیستمی آموزشی است که در آن ، تحصیل در خانه با والدین و همراهی مربیان و کارشناسان هوم اسکول جایگزین حضور در یک مدرسه دولتی یا خصوصی می‌شود. Homeschooling از دهه 1970 میلادی زمانی که برخی از نویسندگان و صاحبنظران حوزه آموزش مانند جان هولت ، دوروتی و ریموند مور تلاش برای اصلاحات آموزشی را شروع کردند، شروع به رشد کرد. این دانشمندان تحصیل در خانه را به عنوان یک رویکرد آموزشی جایگزین به جامعه و خانوادهها معرفی کردند، امروزه بیش از 10 هزار دانش‌آموز در ایران و بیش از 5 میلیون دانش‌آموز در ایالات متحده در خانه آموزش می‌بینند که این تعداد هر ساله به سرعت روبه افزایش است.
در این روش والدین با تأکید بر فضای خانه به جای مدرسه به فرزندانشان خواندن، نوشتن و ریاضیات و دیگر علوم مورد نیاز را بصورت قالبا تجربه محور آموزش می‌دهند و رفته رفته این آموزش‌ها را با هدف پرورش فرزندانشان به سمت علایق و استعداد کودک هدایت می‌کنند. در homeschooling فضای آموزشی مختص یک مکان تکراری ، خشک و رسمی نیست و می‌تواند هر مکانی مانند پارک، موزه، یا حتی فضاهای آموزشی مثل مؤسسه‌ها یا خانه‌ی مربی هوم اسکول آنها باشد؛ اما محور اصلی سیستم آموزشی هوم اسکولینگ «خانه» و «خانواده» است.
آموزش در خانه را از چه سنی شروع کنیم؟
آموزش در خانه معمولا از مهدکودک و حدود سن 3 تا 4 سال شروع می‌شود و تا متوسطه اول و حتی متوسطه دوم و آمادگی برای کنکور و آزمون ورودی به دانشگاه‌ها ادامه می‌یابد. همان‌طور که در سالهای اخیر رفتن کودکان به پیش‌دبستانی در خانوادهها بیشتر مورد توجه واقع شده، تعداد زیادی از والدین نیز پیش‌دبستانی در خانه را برای کودک خود انتخاب می‌کنند. در هر صورت فرصت طلایی آغاز آموزش در خانه دوران ابتدایی و پیش از تضعیف کنجکاوی، انگیزه، علاقه و شور کودک برای دانستن در مدارس سنتی است.
دلایل گرایش خانوادهها به هوم اسکولینگ
این روزها والدین بسیاری از ناکارآمدی نظام آموزش و پرورش ناراضی هستند و محتوای آموزشی آن را مفید و کاربردی نمی‌دانند. این دسته از والدین از عدم قدرت انتخاب برنامه درسی، تمرکز بر نتیجه‌گرایی به صورت کمی و نمره‌گرایی، متناسب نبودن محتوای آموزشی و عدم تناسب سرعت آموزش با شرایط یادگیری فرزندانشان، سوق دادن دانش‌آموزان به یادگیری‌های سطحی، وجود رقابت ناسالم بین دانش‌آموزان ، سوءاستفاده از ابزارهایی مانند تشویق و تنبیه و … ناراضی و نگران هستند. علاوه‌بر این‌ها گرایش‌های سیاسی، مذهبی و اجتماعی متفاوت خانوادهها باعث می‌شود تا جمع زیادی از خانوادهها خانه را به جای مدرسه برای تحصیل و پیشرفت فرزند خود انتخاب کنند.
پژوهش‌ها و نظر‌سنجی‌های متعدد انجام شده نشان می‌دهد عمده علل تمایل خانوادهها به تحصیل در منزل برای کودکانشان را می‌توان به صورت زیر دسته بندی کرد:
کیفیت آموزشی بهتر
بسیاری از خانوادهها معتقدند که مدارس و کلاس‌های جمعی نمی‌توانند تأمین کننده کیفیت آموزشی مناسب برای یک به یک دانش‌آموزان باشند. در همین راستا یک پژوهش علمی در موضوع آمادگی شغلی نشان داد که کمتر از نیمی از دانش آموزان دبیرستانی از نظر تحصیلی برای ورود به دانشگاه احساس آمادگی دارند و اساتید دانشگاه نیز بر این باورند که تعداد زیادی از دانشجویان تازه وارد برای ورود به دانشگاه آمادگی لازم را ندارند.
هر چند در سالهای اخیر تراکم دانش‌آموزان در کلاسها بسیار کمتر از گذشته است، اما هنوز کلاس‌های مدارس سنتی بیش از ۲۰ دانش‌آموز را در خود جای می‌دهند که این مقدار بسیار بیشتر از استانداردهای آموزشی امروزی است که تأکید می‌کند حداکثر تعداد دانش‌آموزان یک کلاس باید ده نفر باشد. این تراکم بیش از حد دانش‌آموزان در کلاسها توانایی تأثیرگذاری مثبت معلمان برای آموزش همه دانش‌آموزان را تا حد زیادی کاهش داده و باعث شده تا خانواده‌های بسیاری هوم اسکولینگ را برای دانش‌آموزان خود انتخاب کنند. هر چند این موضع فارغ از نظر بسیاری از والدین است که این روزها هم نسبت به محتوای آموزشی و رویکرد نظام آموزش و پرورش شکایت دارند و هم محتوای آموزشی را مفید و کارآمد نمی‌دانند.
مهم‌تر از همه این که به کمک مدارس خانگی آموزش به کودک شخصی‌سازی خواهد شد و خانوادهها می‌توانند روند یادگیری فرزندان خود را با درس‌ها و تجربیاتی بهتر تکمیل کنند. آنها همچنین می‌توانند بر اساس استعداد، توانایی و نیاز فرزندشان زمان و انرژی را به هر موضوعی اختصاص دهند و اطمینان داشته باشند که به جای روند یادگیری سطحی، دانش‌آموزشان مطالب را بصورت عمیق یاد گرفته و به مطالب تسلط خواهند داشت.
محیط آموزشی به مدرسه محدود نمی‌شود
والدینی که آموزش در خانه را برای فرزند خود انتخاب می‌کنند، بسیاری از محدودیت‌های ذاتی سیستم آموزش سنتی از جمله محدودیت تحصیل به محیط مدرسه را نیز برای فرزندان خود حذف می‌کنند. در عین حال بسیاری از والدین با توجه به شغل پدر یا مادر همیشه در حال مهاجرت از شهری به شهر دیگر هستند و به این علت فرزندشان باید هر بار مدرسه و محیط آموزشی جدیدی را تجربه کند. واضح است که سازگار شدن با محیط مدرسه جدید برای دانش‌آموزان زمان‌بر و پر چالش خواهد بود، مخصوصا برای دانش‌آموزانی که خجالتی هستند این شرایط با چالش‌های زیادی همراه خواهد بود.
با این توصیف این دسته از خانوادهها می‌توانند به کمک هوم اسکولینگ شرایط مناسبی را برای امنیت تحصیلی و روانی کودکان خود فراهم کنند تا روند تحصیل آنها با مشکلی مواجه نشود.
تأکید مدارس سنتی بر انجام تکالیف زیاد در خانه
بر اساس رویکرد مدارس دولتی و خصوصی سنتی، دانش‌آموزی باهوش‌تر و بهتر است که تکالیف مدرسه را به موقع و مرتب انجام دهد. این رویکرد، انجام درست و به موقع تکالیف را شاخصی برای یادگیری دانش‌آموزان در نظر می‌گیرد. اما نتایج و خروجی این رویکرد نشان می‌دهد دانش‌آموزان به علت اجبار در انجام تکالیف زیاد و تکراری، رفته رفته احساس تنفر نسبت به درس و یادگیری خواهند داشت. در حالی که رغبت تحصیلی نقش بسیار مهمی در موفقیت تحصیلی فرزندانمان دارد.
شرایط مناسب‌تر و شخصی سازی شده برای دانش‌آموزان با سطح هوش و توانایی بالا در هوم اسکولینگ
دانش‌آموزانی که شرایط متفاوتی را از جهت توانایی یادگیری به شکل تیز هوشی یا کم توانی تجربه می‌کنند معمولا بیشترین آسیب را از سیستم آموزش سنتی خواهند دید. چرا که مدارس سنتی با محدودیت‌های زیادی در خصوص منابع و زمان روبه‌رو هستند و همچنین معلمان در این مدارس به علت چهارچوب اداری تعریف شده قدرت انعطاف زیادی در شیوه ، زمان و محتوای آموزشی ندارند و این شرایط تحصیل برای این دسته از دانش‌آموزان که نیاز به خدمات متفاوت و بیشتری دارند را بسیار سخت خواهد کرد.
هوم اسکولینگ می‌تواند به خانواده‌هایی که کودکان کم توان با شرایط خاص دارند کمک کند تا با آموزش به کودکان خود متناسب با آنچه نیاز دارند از روند گفتاردرمانی ، درمان نارساخوانی و غیره به صورت غیر مستقیم و با مشارکت بیشتر خود بهره‌مند شوند. بر این اساس شما اطمینان خواهید داشت که دنیای بهتری را برای فرزندان خود ساخته‌اید.
این اتفاق می تواند به کمک هوم‌اسکولینگ برای دانش‌آموزان تیز هوش نیز به شکل متفاوتی نمود داشته باشد به این شکل که بر اساس استعداد و توانایی خاص این کودکان شما آموزش‌های ویژه‌تری را به فرزندان تیزهوش خود خواهید داد تا پاسخگویی هوش و توانایی زیاد آنها باشد.
تجربه‌های منفی در محیط مدرسه
یکی از دلایل مهمی که والدین تمایلی به فرستادن کودکان خود به مدرسه ندارند، محیط منفی مدرسه است. از اصلی‌ترین نگرانی‌های والدین قلدری سایر کودکان است که در رده سنی‌های بالا افزایش نیز می‌یابد.
عواملی مانند قلدری و تحقیر شدن در مدرسه می‌تواند منجر به
نمرات پایین، کاهش عزت نفس، اختلال در خواب، افسردگی و موارد دیگر شود.
علاوه بر این نمره‌گرایی معلمان و مقایسه دانش‌آموزان با یکدیگر را باید از جمله نگرانی‌های والدین دانست. متفاوت دانستن دانش‌آموزان و قرار دادن آنها در سطوح متفاوت نیز می‌تواند اعتماد به نفس کودک را کاهش دهد و او را نسبت به مدرسه و درس بی‌علاقه کند.
بنابراین بسیاری از والدین آموزش در خانه را ترجیح می‌دهد تا کودک خود را از چنین فضایی دور نگهدارند تا او نیز روان سالم‌تری داشته باشد.
مزایا و معایب هوم اسکولینگ
یک از برجسته ترین ویژگی های هوم اسکولینگ انعطاف پذیری آن است این ویژگی به والدین کمک می کند تا شیوه آموزشی اختصاصی که برای یادگیری بهتر به فرزندانشان کمک می‌کند را انتخاب کرده یا حتی به کمک کارشناسان هوم اسکولینگ طراحی کنند در چنین شرایطی دیگر نیاز نیست خانوادهها از چهارچوب‌های خشک مدارس سنتی پیروی کنند، از حواشی دور می‌شوند و می‌توانند آزادانه به فکر پیشرفت و موفقیت فرزندانشان باشند. گزارش‌های علمی نشان می‌دهد دانش آموزانی که در سیستم آموزشی هوم اسکولینگ تحصیل کرده اند نسبت به سایرین درصد موفقیت بیشتری در پذیرش گرفتن از دانشگاه‌های معتبر داشته‌اند و همچنین موفقیت بیشتری را در دنیای کسب و کار تجربه می‌کنند.
باید به یاد داشته باشیم که سیتم هوم اسکولینگ باید به صورت کامل و جامع استفاده شود . در این سیستم آموزشی، پیشنهاد می‌شود برای اینکه فرزندان ما بتوانند از مهارت‌های فردی و اجتماعی خوبی برخوردار باشند و ارتباط با گروه همسالان خود را تقویت کنند در برنامه‌های جمعی و کلاس‌های آموزشی ورزشی ، فرهنگی و هنری شرکت فعال داشته باشند . البته مراکز هوم اسکولینگ معتبر برنامه‌های جامعی را رائه می‌دهند که در این زمینه می‌توانید از پلتفرم آموزشی آنلاین دُرویان که با رویکرد هوم اسکولینگ و مدرسه در خانه فعالیت می‌کند و همچنین کارشناسان معتبر آن و همچنین خدمات مشاوره رایگان هوم‌اسکولینگ استفاده کنید.
چالش‌های هوم اسکولینگ
شاید یکی از بزرگترین چالش‌های پیش رو برای استفاده از هوم اسکولینگ این ذهنیت باشد که هوم اسکولینگ در ایران از طرف آموزش و پرورش به رسمیت شناخته نمی‌شود . اما باید بدانید آنچه در متن قانون آمده صرفا به اجباری بودن آموزش اشاره می‌کند و جلوگیری از تحصیل به هر شکل و توسط هر کسی را جرم می‌داند اما در هیچ کجای به طور صریح اشاره نشده که تمام دانش آموزان باید در مدارس سنتی تحصیل کنند. و البته این در حالیست که هر ساله آزمون داوطلبان آزاد به منظور اخز مدارک تحصیلی ویژه دانش آموزان هوم‌اسکول توسط آموزش و پرورش برگزار می‌شود. بنابراین به شکل قانونی و به صورت جدی منعی برای آموزش در خانه وجود ندارد و این حقی است که خانوادهها باید از آن مطلع باشند هر چند که می‌توان برای اخذ مدرک آموزش وو پرورش در امتحانات داوطلبان آزاد شرکت کرد تا توسط آموزش و پرورش هم ارزیابی صورت گرفته و صلاحیت فرزند شما برای ورود به مقطع بعدی و گذرندان مقطع قبلی تأیید شود.
چالش بزرگ بعدی خود آموزش در خانه توسط والدین است برخی از والدین با تصور اینکه در سیستم هوم اسکولینگ حتما و فقط پدر و مادر باید مسئولیت آموزش به فرزندانشان را بر عهده بگیرند از این سیستم آموزشی کاربردی و مفید استفاده نمی‌کنند . واقعیت این است که هوم اسکولینگ در عین حال که مسئولیت اصلی آموزش را بر عهده خانواده می‌داند اما تأکید می‌کند اگر والدین توانایی، تسط و دانش کافی یا حتی زمان مناسب برای آموزش به فرزندان خود ندارند، می‌توانند از کمک کارشناسان متخصص این حوزه و موسساتی که به صورت تخصصی در این حوزه فعالیت می‌کنند کمک بگیرند. در پلتفرم آموزشی دُرویان این امکان به راحتی برای همه خانوادهها در سطوح مختلف و با شرایط متنوع برای سراسر خاورمیانه از جمله ایران فراهم آمده است. تا دغدغه ها و نگرانی‌های خانوادهها به خوبی برطرف شود. به همین منظور آموزش های لازم برای ایفای نقش والد-مربی توسط پلتفرم آموزشی دُرویان ارائه می‌شود تا والدین مهارت‌های لازم برای آموزش به فرزندان خود را به خوبی کسب کنند.برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه از خدمات مشاوره رایگان هوم‌اسکولینگ دُویان استفاده کنید.
توصیه‌هایی برای آموزش در خانه
در هوم اسکولینگ یا مدرسه خانگی ساعات و روزهای هفته که به تحصیل فرزندانمان اختصاص می‌دهیم می‌تواند مانند مدرسه از صبح زود شروع شود و همه روزهای هفته را شامل شود و یا به شکل دیگر می‌توانند کاملا متفاوت و منعطف بوده و تفاوت بیشتری با سیستم مدارس سنتی داشته باشد برای مثال اگر فرزند شما در ساعات شب راجع به یک موضوع علمی کنجکاوی نشان داد و شما در کنار او این کنجکاوی و هیجان برای دانستن را دنبال کردید تا به نتیجه‌ای برسد، عملا این لحظات و ساعات بخشی از ساعات و روزهای تحصیلی فرزندتان به حساب می‌آید هر چند که در بازه زمانی صبح تا ظهر نبوده. پس در چنین شرایطی بواسطه انعطاف زیاد در برنامه درسی، ساعات تحصیل و آموزش اشتیاق فرزند شما به دانستن روز به روز بیشتر می‌شود و یادگیری عمیق برای او اتفاق می‌افتد.
باید توجه داشت شیوه آموزشی که برای فرزندتان انتخاب می‌کنید به شدت بر ساعات و روزهای تحصیل در خانه فرزندتان تأثیر خواهد گذاشت . همه ما عمدتا در سیستم‌های آموزشی سنتی با کتاب‌های درسی یکسان برای همه‌ی دانش‌آموزان و نمیکت‌های تو در تو و آزمون‌هایی یکسان برای همه، دوران تحصیل را شناخته و گذراندیم اما خوب است بدانید امروزه که سیستم‌های آموزشی بسیار متنوعی وجود دارند که انتخاب بهترین روش را برای ما آسان می‌کنند برخی از این سیستم‌های آموزشی شامل مونته سوری ، یادگیری مبتنی بر علاقه ، والدورف ، شارلوت میسون، رجیو املیا، کلاسیک آموزش رهبری و مطالعه واحد و غیره هستند.در چنین شرایطی خانوادهها این آزادی عمل را دارند که روش‌های مختلف را با هم ترکیب کرده تا بهترین رویکرد آموزشی را برای فرزندان خود انتخاب کنند.
یکی دیگر از رایج ترین سوالات والدین در خصوص شیوه اجرایی کردن هوم اسکولینگ برای فرزندانشان این است که آیا در این سیستم آموزشی باید از تقویم آموزشی مدارس سنتی پیروی کرد ؟ پاسخ به این سوال به این صورت است که برخی از خانوادهها مایل هستند مانند مدارس سنتی ۹ ماه آموزش و تحصیل را تجربه کنند و پس از آن سه ماه به تعطیلات بگذرانند اما برخی دیگر تقویم آموزشی مختص خود دارند و متناسب با شرایط خانوادگی خود ساعات، روزها و حتی ماه‌های تحصیلی را انتخاب می‌کنند و عملا کار، تفریح، تحصیل و زندگی را با هم ادغام می‌کنند که برای بسیاری این تجربه مفیدتر و کارآمدتر است.
پیشنهاد می‌شود موارد زیر را برای شروع آموزش در خانه در نظر بگیرید
- اختصاص دادن محیط مجزا به تحصیل
- انتخاب میز با ارتفاع و ابعاد مناسب با فضا و کودک
- ساماندهی محیط مطالعه
- تشویق کودک به مستقل بودن
- ترکیب رنگ و محیط مناسب برای آموزش
- جداسازی محیط مطالعه از بازی
هوم اسکولینگ در ایران
هر چند در گذشته هوم اسکولینگ در ایران بسیار ناشناخته بود اما در سالهای اخیر مخصوصا پس از همه‌گیری کرونا و به علت شرایط خاص حاکم بر جامعه خانواده‌های زیادی به هوم اسکول روی آورند . اما با همه این احوال هوم اسکولینگ در ایران هنوز جایگاه مناسب خود را در بین خانوادهها بدست نیاورده و البته رفته رفته گرایش والدین به این سیستم آموزشی به سرعت در حال افزایش است. امروزه در ایران افراد و موسساتی کمی هستند که به صورت تخصصی به هوم اسکولینگ می‌پردازند. مانند پلتفرم آموزشی دُرویان اما برای پاسخگویی به نیاز خانوادهها در آینده نزدیک که سیر فزاینده‌ای دارد، نیاز است که معلمان،کارشناسان و موسسات بیشتری در این زمینه مشغول به فعالیت شوند. لازم به ذکر است که در حال حاضر موسسات زیادی در اروپا و آمریکا و کشورهای آسیای جنوب شرقی همانند ژاپن، چین، هند و مالزی به صورت ویژه و تخصصی خدمات هوم اسکولینگ را به بهترین شکل ممکن ارائه می‌دهند.
سؤالات متداول
در شرایط کنونی عوامل گرایش خانواده ها به homeschooling چیست؟
در شرایط کنونی عواملی مانند تفاوت گرایش‌های مذهبی و اجتماعی خانوادهها با مدارس علاوه بر تکلیف محوری، تنبیه و مقایسه دانش‌آموزان باعث شده تا خانوادهها به هوم اسکولینگ گرایش داشته باشند.
آیا امکان نرفتن به مدرسه و عدم ثبت نام در مدرسه و آموزش در منزل به صورت قانونی وجود دارد؟
در قانون ایران بر اجباری بودن آموزش و پرورش تأکید شده اما به طور صریح به آموزش در مدرسه اشاره‌ای نشده به همین دلیل homeschooling منع قانونی ندارد.
در صورت آموزش در منزل ارزیابی پایان سال دانش آموزان به چه صورت انجام می‌شود؟
در پایان هر سال تحصیلی کودک می تواند در امتحانات داوطلبان آزاد شرکت کند تا آموزش او از سمت آموزش و پرورش به رسمیت شناخته شود. البته در پلتفرم آ»وزشی هوم‌اسکول دُرویان خدمات متنوعی در این خصوص از جمله پرونده تحصیلی ، داشبود مدیریت آموزشی ، ارزشیبابی تحصیلی ارائه می‌شود . که به خانواده برای بهتر طی کردن این مسیر کمک شایانی خواهد کرد
