تعریف خود انگیزی self-motivation

خود انگیزی عبارت است از مهارت ایجاد کشش درونی برای پیشبردن کارهایی که رشد و موفقیت ما در گرو انجام آنهاست. این مهارت می‌تواند به ما در پیگیری اهداف و انجام وظایف بدون تیکه بر دیگران کمک کند.

از این مهارت با عناوینی همچون خود برانگیختگی یا خود انگیزش نیز یاد می‌شود.

البته انگیزه ها می‌توانند در اثر عوامل بیرونی نیز ایجاد شوند، اما بواسطه آنکه عوامل بیرونی تحت کنترل ما نیستند ،بنابراین بهتر است توانایی و مهارت ایجاد انگیزه بواسطه عوامل درونی را در خود و فرزندانمان ایجاد کنیم.

خود انگیزی چیست و چگونه این مهارت را در کودکان خود توسعه دهیم؟

به باور برخی داشتن انگیزه بالا برای انجام کارهای مهم یک مولفه شخصیتی است یعنی برخی افراد با انگیزه و برخی دیگر بی انگیزه هستند و نمی‌توان این مولفه شخصیتی را تغییر داد. اما بررسی های علمی و همچنین تجربه‌های فردی متعددی نشان می‌دهد بسیاری توانسته‌اند با روش‌هایی به ایجاد انگیزه در خود کمک کرده تا بتوانند مسیر رشد و موفقیت را با اطمینان بیشتری طی کنند. بر همین اساس خود انگیزش یا خود انگیزی ( خود انگیزشی به لحاظ دستور زبان ترکیب نادرستی است) یک مهارت فردی و  اکتسابی است که می‌توان با آموزش، تمرین و تکرار به بهبود آن امیدوار بود.

اهمیت خود انگیزی

خودانگیختگی، کشش درونی برای پیگیری اهداف و انجام وظایف بدون تکیه بر دیگران است. در چنین شرایطی، کاری را که انجام می‌دهید بدون فشار بیرونی و در عین حال با رضایت و خواست کامل درونی است. این مهارت برای یادگیری بسیار ارزشمند و برای موفقیت در طول زندگی حیاتی است. خود‌انگیختگی کلید داشتن یک زندگی شاد و رضایت بخش است.

ما به عنوان والدین و البته در نقش والد-مربی می‌توانیم به فرزندان خود بیاموزیم که چگونه خودانگیخته باشند. انگیزه شخصی نه تنها می‌تواند به رشد فرزندانمان در مسیر تحصیلی کمک کند، بلکه به آنها در رسیدن به اهدافشان در دوران رشد و در طول زندگی کمک زیادی می‌کند. این مهارت مخصوصا زمانی که فرزند شما در سیستم آموزشی هوم اسکول تحصیلی می‌کند بیشتر از پیش می‌تواند تأثیر گذار باشد.

نشانه‌های کودک بی انگیزه

قبل از اینکه بتوانید به فرزند خود کمک کنید تا خودانگیزی را بیاموزد، باید بدانید که این کمبود انگیزه از کجا می‌آید. اگر فرزند شما بی انگیزه است، به این معنی نیست که می‌خواهد دانش آموز بدی باشد و باید تنبیه شود. به احتمال زیاد فرزند شما از انجام فعالیت لذت نمی‌برد یا احتمالاً ترس از شکست دارد و البته موارد احتمالی دیگر.

گاهی اوقات این رفتارها در واقع می‌تواند ناشی از شرایط دیگری مانند مشکلات سلامت روان و . . . باشد، اما اگر فرزند شما سالم و شاد است، چند راه را بخوانید تا به او کمک کنید انگیزه خود را پیدا کند.

پیش زمینه‌های لازم برای پرورش مهارت خودانگیزی در کودکان

1. احساس مهم بودن در حد خود نه صرفا به واسطه آنکه فرزند شماست بلکه به واسطه انبوهی از اقدامات درستی که فرزند شما می‌تواند در نتیجه تصمیم درست و پیگیری مسئولیت‌ها آنها را انجام داده و در هر زمینه به موفقیت نسبی دست یابد.
2. به فرزندتان کمک کنید تا درک درستی از تأثیر گذاری مثبت یا منفی هر تصمیم و اقدام داشته باشد تا تفاوت اقدام درست از نادرست برای او قابل درک شود.
3. فرزند خود را نتیجه گرا تربیت نکنید به او آموزش دهید فارغ از اهمیت نتیجه، تصمیم درست و اراده و پشتکار قوی در پیمودن مسیرهای درست از اهمیت بسیار بالایی برخودار است. باید در نظر داشت که در بسیاری از موارد نتایج خارج از دایره اراده و تصمیم ماست. اما همین فرآیند می‌تواند تأثیر مهمی در روند رشد ما داشته باشد حتی اگر در ظاهر به نتایج دلخواه دست نیافته باشیم.
4. درک او را از خودش افزایش دهید به نحوی که بداند آنچه که هست با تمامی توانایی‌ها و نقص‌هایی که ممکن است داشته باشد یک نمونه منحصر به فرد است و می‌تواند با درک دقیقی از توانایی‌ها و نواقص خود به پیشرفت‌های قابل قبول یا حتی خارج از حد تصور دست پیدا کند.

چگونه مهارت خود انگیزی را در کودک خود توسعه دهیم

برای آموزش این مهارت به فرزندانتان نیاز است که در این مسیر با آنها همراهی کنید تا راه های ایجاد انگیزه در درون خود را آرام آرام آموخته و تمرین کنند. برای این منظور راهکارهایی به شما پیشنهاد می‌دهیم که همگی از نتایج تحقیقات علمی استخراج شده و کاربردی بودن آنها مورد تأیید است البته هر کدام از این راهکارها ممکن است برای فردی، مفید تر از دیگران باشد اما پیشنهاد می‌کنیم که به مرور از همه‌ی راهکارهای ارائه شده استفاده کنید.

مرحله اول مشارکت در تعیین اهداف

بهتر است روی ترکیبی از اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تمرکز کنید. با طوفان فکری ( بارش افکار) فهرستی از اهدافی که فرزندتان دارد تهیه کنید. سپس آنها را به اهداف روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه تقسیم کنید.

این اهداف می‌توانند تکالیف یا اهداف آموزشی، اهداف ورزشی یا اهداف اجتماعی باشند. مطمئن شوید که حتی اهداف شخصی و سرگرم کننده مانند رسیدن به سطح بعدی در یک بازی ویدیویی یا به پایان رساندن مجموعه کتابهای مورد علاقه فرزندتان را در لیست اهداف یادداشت کرده‌اید.

سپس، برای هر هدف، در مورد چگونگی دستیابی به آن بحث کنید. و به دو سوال زیر با مشارکت هم پاسخ دهید

1. اقداماتی که فرزند شما باید انجام دهد چیست؟
2. چه کمکی ممکن است برای رسیدن به آن اهداف نیاز داشته باشد؟

تقسیم اهداف بزرگتر به مراحل کوچک و قابل اجرا بخش مهمی از هدف گذاری است. اگرچه این فرآیند ممکن است خسته کننده به نظر برسد، اما شما در حال آموزش مهارتهای ارزشمندی به فرزند خود هستید. فرزند شما احتمالاً در اولین باری که این تمرین را انجام می‌دهد به میزان زیادی به کمک شما نیاز خواهد داشت. اما هنگامی که تمرین هدف گذاری را انجام داد ، می‌تواند مستقل تر این کار را انجام دهد. بزودی آنها فرامی‌گیرند که چگونه هر کاری را انجام دهند، آن را به مراحل قابل مدیریت تقسیم کنند و بدون کمک شما آن را به انجام برسانند.

مرحله دوم: کنجکاوی فرزندتان را تشویق کنید

وقتی با فرزندتان اهدافی را تعیین می‌کنید، ممکن است برخی از آنها چندان سرگرم کننده نباشند. مانند تمیز کردن اتاق یا مواردی مشابه، در حالی که اینها ضروری هستند، تلاش کنید تا برخی از اهداف سرگرم کننده به خصوص آنهایی که با علایق فرزندتان همسو هستند را نیز ترکیب کنید.

فرزندتان را تشویق کنید تا در مورد سرگرمی یا موضوع جدیدی که او را هیجان زده می‌کند، اهدافی را تعیین کند. همانطور که آنها در حین انجام کارهایی که از آنها لذت می‌برند، خودانگیزی را تمرین می‌کنند، مهارت‌هایی را که برای تکمیل کارهای کمتر سرگرم کننده نیاز دارند، یاد می‌گیرند.

مرحله سوم: از تقویت مثبت استفاده کنید

تأثیر یک عبارت محبت آمیز در ایجاد انگیزه بسیار فراتر از یک عبارت منفی است. به خصوص زمانی که کودکان در تلاش برای تکمیل یک هدف دشوار هستند، اظهار نظر منفی می‌تواند دلسرد کننده باشد.

راهکار این است که تفاوت بین تقویت مثبت و انگیزه بیرونی تحسین خود را شناسایی کنید. یک قانون خوب این است که تقویت مثبت پس از تدوین برنامه و دستیابی به بخشی از آن توسط کودک انجام می‌شود. به عنوان مثال، به جای صحبت در مورد اینکه چقدر به دانش و توانمندی‌های آنها افتخار می‌کنید، به آنها یادآوری کنید که باید به تمام کارهایی که انجام داده‌اند احساس غرور کنند. پشتکار داشتن آنها را بررسی و تحسین کنید، نه فقط نتیجه را.

تقویت مثبت شما باید به آنها کمک کند که احساس خوبی داشته باشند، اما نباید آنقدر شدید باشد که آنها اهداف خود را فقط برای جلب توجه مثبت بیشتر شما ادامه دهند.

مرحله چهارم: به فرزند خود استقلال بدهید

دنیا پر است از پیامدهای طبیعی خوب و بد. احتمالاً فرزند شما قبلاً بسیاری از این موارد را تجربه کرده است. آنها یاد گرفتند که از پله‌ها با ارتفاع زیاد پایین نپرند، زیرا یک بار این کار را انجام دادند و اینکار به پاهایشان آسیب زده. آنها یاد گرفتند که به اجاق گاز دست نزنند زیرا می‌سوزند. یا شاید آنها از مطالعه برای یک آزمون صرف نظر کردند و نمره ناامید کننده‌ای گرفتند.

همانطور که فرزند شما بزرگ می‌شود، متوجه می‌شود که اعمالش عواقبی در زندگی دارد. پیامدهای اجتماعی برای تعامل آنها با همسالان خود وجود دارد. این عواقب برای مسیر تحصیلی آنها نیز وجود دارد زیرا آنها تصمیم می‌گیرند یا با پشتکار مناسب درس بخوانند یا سست شوند.

پیامدها بد نیستند، آنها صرفاً نتیجه یک عمل یا انتخاب هستند. زمانی که ایمن و مناسب است، به فرزندتان اجازه دهید پیامدهای طبیعی اعمال خود را تجربه کند و از آنها بیاموزد. این نه تنها به آنها انگیزه بیشتری برای انتخاب بهتر می‌دهد، بلکه به رشد احساس مسئولیت آنها نیز کمک می‌کند.

مرحله پنجم: از علایق فرزندتان حمایت کنید

وقتی فرزندتان اهدافی را برای دنبال کردن چیزهایی که دوست دارد تعیین می‌کند، علاقه نشان دهید. سوالاتی بپرسید و علایق خود را در مکالمه مطرح کنید تا پیشرفت آنها را بررسی کنید. حتی اگر علاقه آنها را به آن موضوع متوجه نمی‌شوید، سعی کنید علایق آنها را بی اهمیت جلوه ندهید.به یاد داشته باشید، هر هدفی زمانی سرگرم کننده تر است که فردی را در کنار خود داشته باشید که برای موفقیت شما همراهی می کند.

مرحله ششم: اعتماد به نفس فرزندتان را تقویت کنید

هر هدفی که فرزند شما از لیست خود حذف کند، می‌تواند باعث افزایش عزت نفس او ‌شود. برای کودکانی که با اعتماد به نفس دست و پنجه نرم می‌کنند، شاید بهتر باشد با کارهای کوچک شروع کنند. تعداد زیادی پیروزی کوچک در ابتدای شروع به آنها کمک می‌کند تا اعتماد به نفس لازم برای غلبه بر چالشهای بزرگتر را به بدست آورند.

جملات تاکیدی مثبت می‌تواند راهی عالی برای کمک به کودک شما برای ایجاد اعتماد به نفس باشد. طرز فکر رشد برای همه، به خصوص کمال گرایان جوان، آسان نیست. اما با کمی کار اضافی و هدف گذاری هوشمندانه، اعتماد به نفس کودک شما می‌تواند واقعا شکوفا شود.

مرحله هفتم: به آنها یادآوری کنید که شکست چیز مهمی نیست

برای هر دوی شما مهم است که به خاطر داشته باشید که خودانگیختگی یک مهارت جدید است و درست مانند خواندن یا دوچرخه سواری، یادگیری نحوه انجام آن به زمان و تمرین نیاز دارد و سپس زمان بیشتری برای تسلط بر آن نیاز است.

در طول فرآیند صبور باشید. به آنها یادآوری کنید که حتی اگر شکست بخورند و برخی از اهداف خود را از دست بدهند، درسی برای آموختن وجود دارد. آنها را با این آگاهی تشویق کنید که به اندازه کافی قوی هستند تا بارها و بارها تلاش کنند و به نتیجه دلخواه برسند. در نظر داشته باشید که آنها فقط هنوز آن را انجام نداده اند.

اهمیت ایجاد ذهنیت رشد در کودکی

طرز فکر ما بسیار قدرتمند است. دیدگاهی که دارید و باورهایی که دارید تصمیمات زندگی شما را به روش‌های غیرقابل اندازه گیری شکل می‌دهد.

کمک به فرزندتان برای ایجاد ذهنیت رشد در اوایل زندگی می‌تواند تأثیر مستقیمی بر موفقیت فعلی و آینده او داشته باشد. این کار به فرزندتان کمک می‌کند تا دنیای پیرامون، خود و پتانسیل خود را درست ‌بیند و می‌تواند محرک واقعی برای خودانگیختگی باشد.

طرز فکر رشد به کودک شما کمک می‌کند تا متوجه شود هر چیزی با فداکاری و تلاش کافی ممکن است. وقتی شکست می‌خورند به آنها یادآوری می‌کند که می‌توانند بر چالش‌ها غلبه کنند و این طرز فکر می‌تواند به آنها کمک کند تا انگیزه خود را پیدا کنند و همیشه در حال بهبود باشند.

به راحتی می‌توان دید که چگونه این طرز فکر می‌تواندبه ما برای رسیدن به یک زندگی رضایت بخش کمک کند. زمانی که همواره در تلاش برای بهبود عملکرد خود هستید، روابط شخصی، خانوادگی و کاری پیشرفت می‌کنند. هر کسی می‌تواند هدف خود را در زندگی با ذهنیت رشد مثبت پیدا کند و به آن دست یابد.

هنگام کمک به فرزندتان در یادگیری خودانگیختگی، اشتباهات زیر را مرتکب نشوید.

داشتن انتظارات غیر واقعی

انتظار نداشته باشید فرزندتان یک شبه بر این مهارت مسلط شود. انتظارات واقع بینانه تعیین کنید و برنامه ریزی کنید تا به آنها کمک کنید تا در طول زمان گامهای کوچک و قابل اندازه گیری در جهت درست بردارند.

تمرکز بر عملکرد گذشته

فرزند شما احتمالا کارهای اشتباه و شکست‌هایی در گذشته داشته. این فقط بخشی از زندگی است شکست های گذشته آنها را پیوسته یادآوری نکنید و از طرف دیگر، به یاد داشته باشید که موفقیت یک روز لزوماً به این معنی نیست که آنها در همه مراحل در آینده به موفقیت خواهند رسید.

استفاده از انتقاد و ناامیدی برای ایجاد انگیزه

اغلب به فرزندتان بگویید که به خاطر انجام کارهای سخت به او افتخار می‌کنید. بگذارید بداند که کار بزرگی انجام می‌دهد حتی اگر هر بار موفق نباشد. استفاده از جملات انتقاد آمیز و احساس ناامیدی از موفقیت یا پشتکار آنها کمکی برای مسیر رشد آنها نخواهد بود. در عین حال که تأثیرات منفی بی‌شماری دارد.

گرفتار شدن در جنگ قدرت

هیچ کس در طول جنگ قدرت برنده نمی‌شود. سعی کنید با دادن حق انتخاب به فرزندتان و احترام گذاشتن به انتخاب او،  هر زمان که مناسب و ایمن است فضای مستقل برای آنها ایجاد کنید. تلاش کنید تا حد امکان قدرت خود را به رخ او نکشید و از ابزارهای اعمال قدرت برای اجبار او به انجام کاری استفاده نکنید.

تکیه بر انگیزه‌های بیرونی

این دقیقاً همان چیزی است که ما باید سعی کنیم از آن اجتناب کنیم. استفاده از جوایز یا پاداش‌های فیزیکی به عنوان انگیزه را متوقف کنید. اگرچه این می‌تواند در کوتاه‌مدت کارساز باشد، اما نمی‌خواهیم این تنها دلیلی باشد که فرزندمان کاری را انجام دهد.

مطالبی که می‌تواند برای شما مفید باشند: